Makaleler

A.B.D’de Bir Erenler Ocağı Taylor (Recep Baba) Bektâşi Dergâhı

A.B.D’de Bir Erenler Ocağı Taylor (Recep Baba) 
Bektâşi Dergâhı

Şevki Koca

Değerli okurlarım; bu çalışmamızda çağımız Bektâşî kültürünün özgün örneklerinden olan, Amerika Birleşik Devletlerinin, Detroit kenti yakınlarında mûkim Recep Baba dergâhı hakkında bilgiler arz etmek arzusundayım. Bu dergâhın kurucusu Mücerred Halife Baba olan Ergiri’li Recep Ferdi (Erbil) Baba erenlerdir. Kendisi Arnavutluk’un Jırokastro (Ergiri) kentinde 1901 yılında dünyaya gelmiştir. Aslen dönemin Arnavutluk kralı, kral Zogo’nun sulben akrabalarındandır. Sülalesi 1807 tarihinde şehit edilen ve bugünün Arnavutluk’unda dahi ulusal kahraman olarak varsayılan Kruja’lı Şemimi Baba’dan intisab görmüştür. Genç yaşlarda temeli Tepedelen’li Mehmed Ali Paşa tarafından atılan Tırhala Derviş Kolej’ine (Kolegjin Fetar) yazılarak metafizik eğitimi almıştır. Yine  jirokastro kentinde klasik lise eğitimi görmüş ve medreseye giderek ünlü müderris Molla Rakip Efendi’den Arapça ve Farsça öğrenmiştir. Türkçe, Arnavutça, Sırpça, İtalyanca, İngilizce ve Fransızca lisanlarına akademik düzeyde aşinaydı.

1929 yılında Salih Niyâzi Dedebaba’nın Arnavutluk’ta yaşadığı günlerde, Korça (Akçahisar) Turan Dergâhında toplanan ilk Dünya Bektâşîlik Kongresine, jirokastro Asım Baba Dergâhı delegesi olarak Recep Baba tarafından Divân Başkanlığına seçilmiştir. Kendisi büyük dedem, şair Hüseyin Şevki Baba’nında mürşidi olan jirokastro’lu mücerred Halife Selim Rûhi Baba’dan 1917 tarihinde Asım Baba Dergâhında Bektâşî intisabı görmüştür. 1922 yılında Vakf-ı Vücud töreni ile mücerred dervişlik alır. Recep Baba Arnavutluk’da bulunduğu yıllarda tüm Bektâşî erkânnâmesini ve Süleyman Çelebi’nin Mevlid’ini Arnavutça’ya çevirmiştir. Salih Niyâzi Dedebaba’nın 28 Kasım 1941’de şehid edilmesi sonrası, kendisi de bir Bektâşî olan ve ilerleyen yıllarda Arnavutluk’un başına geçen ve sosyalist bir lider olan Enver Hoca’nın sosyalist partizan örgütünün karşına Arnavutluk kralı Zogo tarafından çıkarılmış milliyetçi teşkilat “Balli Kombetar” da üst düzeyde yöneticilik yapmıştır. 1944 yılında iktidara gelen Komünist hükümet tarafından ülke dışına sürgüne gönderilmiştir. 1948 tarihine kadar İtalya mülteci kamplarında kalan Recep Baba, bu tarihte Mısır, Mukattum tepesinde bulunan Kaygusuz Abdal Dergâhına Hicret eder.

30 Ocak 1949 tarihinde Mısır’da bir araya gelen, Hür Dünyadaki Bektâşî Babaları, oy birliği ile, Kaygusuz Dergâhının postnişini olan Ahmet Sırrı Baba’yı Dedebaba seçerler. Ahmet Sırrı Baba 1950 yılında seçimleri kazanan Demokrat Parti’nin daveti üzerine Türkiye’ye gelse de siyasetin değişen rüzgârından nasibini alarak, Mahkeme kararıyla Türkiye’den sürgün edilir. Ahmet Sırrı Baba, 1953 yılında hüzün ve kırgınlık içinde Mısır’a döner. Önce Girit-Kandiye Dergâhına yerleşmek istese de Yunan hükümeti izin vermez. Öte yandan Mısır Devlet Başkanı Cemâl Abdülnasır’ın iradesi ile Kaygusuz Dergâhından da çıkarılan Ahmed Sırrı Baba, Bektâşîliğin geleceğinden endişe duyarak, Recep Ferdi Derviş’e Babalık icâzeti vererek A.B.D.’ye görevli olarak gönderir.

Amerika Birleşik Devletleri, ikinci dünya harbinin sonunda özellikle Arnavutluk’tan kaçan Bektâşîlere kucak açar ve kıtanın kuzeyinde Albany denilen yörede yoğun Arnavut nüfus oluşur. Recep Ferdi Baba bu yöredeki Bektâşîler ile gerçekleştirdiği 24 Ekim 1953 tarihindeki kongrede, A.B.D.’nin Detroit kentinde bir Bektâşî Dergâhı açma kararı alır. Michigan eyaleti, Detroit kenti, Taylor kasabasında 15 Mayıs 1954 yılında Dergâh törenle hizmete açılır ve Bektâşîler eyalet yasaları gereği, hukuken bir dini cemaat olarak tanınırlar.

Dergâh yaklaşık (120) dönüm araziye sahip olup son derece modern bir üslup ile inşa edilmiştir. Meydan evi, konuk evleri oldukça görkemlidir. Dergâha bağlı çalışan büyük bir çiftlik bulunmaktadır. Recep Ferdi Baba’nın Mısır’dan yanında götürdüğü dervişler şunlardır. Ergiri’li Derviş Lütfi, Avlonyalı Derviş Arşi, Yakovalı Derviş Bayram, Derviş Ali, Derviş Abbas Mürteza idi. Tümü mücerred olan bu dervişlerin hepsi Hakk’a yürümüşlerdir. Kendisinden mücerred dervişlik alan Bektâş Karamartin ise daha sonra mücerretliği kırması üzerine yine Recep Baba tarafından yoldan düşük ilan edilmiştir. Yöredeki Bektâşîlerin ideolojik zeminin pekiştirmeyi amaçlayan Recep Ferdi Baba yılda iki kez bugün dahi düzenli olarak yayınlanan “Zeri-i Bektashızmes” (Bektâşîliğin Sesi) isimli dergiyi neşretmeye başlar. 1970 yılında “ihvan”dan gelen talep üzerine Bektâşî Mistiğinin önemli örneklerinden sayılabilecek olan “Mıstıcızma İslâme Dhe Bektashızma” adlı eserini yayımlar. Merhum pederim Halife Turgut Koca Baba’nın yakın dostu olan Recep Ferdi Baba, orjinali fakîr’de mahfuz olan 16 Kasım 1979 yılında yazmış olduğu mektupla Turgut Baba’dan, ileride kendi yerine Detroit Dergâhı postnişini yetiştirmek üzere, Arnavutça ve İngilizce’ye vakıf bir mücerred Bektâşî Dervişi talep etmişse de, Turgut Baba tüm aramalarına karşın maâlesef o dönemde söz konusu vasıflara sahip bir dervişi Türkiye’de bulamamış idi. Arnavutluk’ta ki Bektâşîlerin siyasileşmiş kimliğinden oldukça yılmış olan Recep Baba, Dünya Bektâşîliğinin Türkiye merkezli olması yönünde yoğun gayret içinde olmuş ve sırf bu nedenle 24 Haziran 1990 yılında A.B.D.’ye davet ettiği Bedri Noyan Dedebaba’dan Halifelik icâzeti almıştır. Vefâtından dört yıl önce sağlığında Dergâhın Bahçesinde türbesini yaptırmış 14 Eylül 1995 tarihinde Hakk’a yürümüştür. Rûh-u revanı şâd-ı handan olsun...

Vefâtı sonrası dergâha Arnavutluk’tan Felamûr Baba postnişin olduysa da özellikle Arnavut Bektâşî ihvan tarafından Türkiye’ye bağlanması istenilmiştir. Bunun üzerine 29 Ekim 2001 tarihinde Hacı Bektâş ilçesine gelen Felamûr Baba, burada Halife Teoman Güre Baba’nın rehberliğinde, İzmir’li Mustafa Eke Dedebaba’dan halifelik icâzeti alarak, Detroit Dergâhı postnişinliğine mücerred Baba olarak yeniden nasbedilmiştir.

Halen Dergâhın idari sekreterliğini, Matmazel Frances Trıx yürütmekte olup iyi derecede Türkçe bilmektedir.

 

Tüm Ehlibeyt dostları için Dergâhın yazışma adresini vermek istiyorum.

 

First Albanian Teke Bektashiane in America

Teqeja Bektashijane Shqıptare

21749 North Lıne Road

Taylor – Mıchıgan 48180

 

U.S.A.

 

Aynı zamanda bir şair’de olan Recep Ferdi Baba’nın bir nefeslerine yer vererek, şimdilik yazımızı noktalayalım.

 

Gerçeğe Hü...

 

Hü Dost

 

Bihamdillâh keşf’olundu, bize sırr-ı Ali kimdir

Âyan oldu bu âlemde, Hacı Bektâş Veli kimdir

 

Muhammed zikrini ifşâ eden ol zât-ı bi-hemtâ

Ali yolun kılan icrâ, bülendi ol celi kimdir

 

Keramâtın beyân etti, heme salik necât buldu

Kamu âlem ziyalandı, hakikat kandili kimdir

 

Odur mahbûb-u âşıkan, odur maksûd-u ârifan

Bütün derde eden derman, acep can bülbülü kimdir

 

Hayat indi cemadata, semer verdi nebatata

Günahkârı münacâta götüren ol belî kimdir

 

Kulun FERDÎ nidâ eyler, bedâim himmetin bekler

Hakikat çün ana ezher, ki er sahib dili kimdir

 

Cem Dergisi, Mayıs 2002

Kaynak: Şevki Koca, Bektaşilik ve Bektaşi Dergahları, CEM Vakfı Yayınları, Aralık 2005, İstanbul; Sayfa: 219-223

 

Yorum ekle


Güvenlik kodu
Yenile