(KUREYŞAN OCAĞI – ELGAZİ / OVACIK / TUNCELİ)

AYHAN AYDIN

Benim okur-yazarlığım, yok; bu konuda da fazlaca bir şey bilmiyorum, diyen Divane Ay Dede, bizim bildiğimiz klasik manada “Dedelik” kurumunun aslında sıradan bir temsilcisi.  O bir ocakzade. Bir ocaktan, soydan, kültürden geliyor. Yaşadıklarını, gördüklerini bile belki kırık dökük cümlelerle ifade etmekte güçlük çekiyor ama yüzlerce dedemiz gibi cemlerde posta oturup yolun yürümesi, çerağların sönmemesi için varlığıyla bulunduğu ortamı aydınlatıyor. Aynı zamanda birer cümlelik, hatta kelimelik cevaplarıyla da anketimizi yanıtlarken tam bir “tevekkül” halinde yaşamın içinde, inançlı bir Alevi öncüsü.

Alevilik/Bektaşilik deyince ne dersiniz? Bir Sünni Müslüman, “Aleviliği/Bektaşiliği bana anlat” dese, nasıl açıklar, nasıl anlatırsınız? Alevilik, Ehlibeyt yanlısı demektir. Bektaşilik de Aleviliğin içinde bir koldur. Bektaşi, kendini yetiştirmiş talipten de, müritten de olabilir. Ama dedelik ayrıdır. Alevi, Ehlibeyt yanlısı olan, Ehlibeyt’e bağlı olan, Ali’yi seven, On İki İmam’ı seven, yani özünde İslâm olandır. Alevilik, İslâmiyet’in özü, esasıdır. Bunu ben bu şekilde yorumluyorum. Her toplumun iyi insanı vardır. Katolik’in iyisi de, Sünni’nin iyisi de, Yahudi’nin iyisi de, Alevi’nin iyisi de iyidir. Alevi’lerin hepsi Alevi olamaz. İsmi Alevidir, ama Alevi olamaz. Alevilik, büyük bir sorumluluktur.

Dedeler ve babalar, Alevi inancında çok önemli yere sahip olan insanlardır. Çünkü cemi-cemaati yürüten onlardır. Bunların gençlere, Sünni’lere ya da erkân yürütmeyen, yoldan-izden kalmış Alevi’lere güzel şeyler öğretebilmesi neye bağlıdır? Okul mu açılacak, ne yapılacak? Bu ana kadar Alevi’lerle ilgili bir okul, bir enstitü, bir üniversite olmadı. Çünkü zulümden dağlara, mağaralara kaçtılar. Kulaktan dolma bilgileri dedeler de, babalar da en azından unutmadılar; Eline, diline, beline, aşına, eşine, işine sahip çıkmayı, komşu hakkına sadık durmayı, komşunun eşine hor gözle bakmamayı, ikrar imanımızda doğru durmayı öğrettiler. Kirvelik, ikrar merhumları vardır, bizde. Bunlar büyük şeylerdir. Dede demekle dede olunmaz. Dedelerin ağzından nur, gevher akacak ki, topluma örnek olsunlar. Dedeler, bugüne kadar tahsil görmedikleri gibi, üç telli tamburla, sazla Aleviliği bu ana kadar getirdiler.

Bundan sonra ne olacak? Bu ana kadar sizin gibi Ehlibeyt insanları, aydın insanlar dedelere kol-kanat gerdiler ve onları buraya kadar getirdiler. Bundan sonra da eğitin, yardımcı olun. Çünkü, “Gözlü talip, pîrini cehennem ateşinden geri alır” derler. Sizin gibi dostlar, talipler, bizim gibi cahil dedeleri örgütleyip, nasihat edip topluma kazandırmalısınız. Sizin gibi dostlara ihtiyacımız var. Değirmen, pervane olmayınca, dönmez. Şeyhi şeyh eden mürittir. Eğer biz dedeysek, sizin gibi dostların sayesinde dedelik yapıyoruz. Siz bize taliplik yapmazsanız, biz de size dedelik yapamayız.

Talip çok önemlidir. Talipler yetiştirilecek, onlar dedeye soracaklar, dede de kendini daha iyi yetiştirecek, değil mi? Hakikate bakarsan, asıl dedenin kendisi talip olacak ki, sonra dedelik yapabilsin.

Siz değişik bir yaklaşımdan geliyorsunuz. Dede önce talip mi olacak? Talip olmayan, pîr olamaz. Talip olacaksın ki pîr olasın. Derler ki, “Çok çalıştım talip olmadım, beni sultan eyleme.” Sultan olmak, talip olmaktır. Talip olacaksın ki sultan olasın.

Derin muhabbetiniz, sevginiz, aşkınız, niyazınız var. Mahmudi Hayrani’ye gelip yüz sürdünüz. Bu yolların yolcususunuz. Ne mutlu ki aynı inancı kilometrelerce ötede yüreğinizde taşıdığınız için, gelip ziyaret ettiniz. Bu ulu zat hakkında söylenenler, anlatılanlarla ilgili siz ne dersiniz? Bir şey diyemem. Benim niyetim, buranın eksiklerini tamamlamak. Yani mutfağı, tuvaleti yapmak. Aslında biz burayı, burada öğrendik. Varlığını biliyor, ama türbesinin burada olduğunu bilmiyorduk. Gelip ziyaret etmemiştik bu güne kadar. 1989’da buraya akın ettikten sonra öğrendik. Haydar Eren, bizden önce burayı ziyaret etmiş, o bize delillik yaptı ve gelip burayı ziyaret ettik. Ziyaret ettiğimize göre, önce buranın eksiklerini tamamlamalıyız. Bir de şuradaki iki bina surun içine geçmiş, bunları elimizden gelirse, ya satın alacağız ya da bir şeyler yapacağız. Çünkü burada mutfağın olması lâzım, burada cem, cemaatin olması lazım, burada üçler beşler yediler semahı lazım, burada kurban kesmek lazım. Buranın ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra gerek kalmaz, senede bir defa gelir ziyaret edilir dostlar sağ olsun. Cenabı Hakk bu itikattan bu imandan ayırmasın.

Alevi/Bektaşi tekkesi, türbesi, yatırı, ziyaretgahı olduğunun ispatı lazım onun için de çok görevler düşüyor. Kendi ocağınız hakkında bir Sünni’ye Aleviliği/Bektaşiliği anlatsanız ne dersiniz? Benim okur-yazarlığım yok. Sadece dedemden, babamdan dinlediklerimi bilirim. Seyit Mahmudi Hayrani, Musa-ı Kâzım’ın yedinci torunudur. Hünkâr Hacı Bektaşi Veli, Seyit Mahmut’un amcasının oğlu, aynı nurdan geliyorlar. Biz aslında Hz. Muhammet’in kırk birinci torunuyuz. Bize anlattıklarına göre, 1400 sene önce bizim Aleviliğimiz hep gizliymiş. Ali ile Muhammet’e varana kadar insanlar bir zaman zikir ve ibadetlerini mağaralarda yapmışlar. “Biz Aleviyiz” diyemezmişiz. Gördükleri yerde toplayıp götürüyorlarmış. Bazı Sünni, Şafi, Hanefi arkadaşlarımız var, diyorlar ki, “Alevi öldürmek sevaptır. Alevi öldüren cennete gidecektir.”

Siz kulağınızla duydunuz mu? Duydum. Artık; Alevilik’le ile ilgili, Bektaşilik’le ilgili bilgileri derleyip, toparlamak lazım. Benim artık yaşım geçti, ben göremem belki, ama sizler göreceksiniz. Adamın biri bir bahçe dikti, sabah kuşlar gelip konuyor, rahmet okuyordu. Adamın biri dedi ki, “Bu bahçeyi satın alayım da, rahmet bana okunsun.” Adam bahçeyi satın aldı. Kuş, bülbül konup öttükten sonra, yine kenarlarına dokundu. Demek ki insan eliyle ne yaparsa odur. Yani iş paraya gelmez, ne yaparsan elinle, o gelir seninle. Amel kazanmak elimizden gelirse, ceddimiz nur-i ilâhiden geldikleri gibi, fazla konuşma olmasın, yalan dolan olmasın, öksüzün hakkına göz konulmasın, eliyle indirmediğini almasın, gözüyle görmediğini demesin. Temiz oturup temiz kalkarsak, ele, bele, dile sahip olursak tamam. Çünkü Hak ne yerdedir, ne de göktedir. Hak ademdedir. Sen seni bilirsen, nur-i Hüda’sın; sen seni bilmezsen, cüdasın. Yeter ki insanoğlu kendini fark etsin. Çünkü Cenab-ı Hakk ademi yarattıktan sonra, kendi varlığıyla varlık, kendi nurundan nur verdi. Onun için Hakk, keramet ademdedir.

Söyleşi; Nasrettin Hoca Etkinliği, Akşehir,  5 Temmuz 1999

Dedenin Kendisiyle Yapılan Ankette Verdiği Cevaplar

KİŞİSEL VE ÇEVRESEL BİLGİLER

• Bağlı olduğu ocak: Kureyşan.
• Nüfusa kayıtlı olduğu il: Tunceli
• İlçe: Ovacık.
• Köy muhtarlığı: Elgazi.
• Köyün hane sayısı: Köy boş.
• Köyün nüfusu: Köy boş.
• Şehre göç edenlerin sayısı: 40 hane.                    
• Köyünüzü çevreleyen Alevi/Bektaşi köylerin adları: Aktaş. Karaoğlan, Halit Pınar, Kozluca, Kuşluda, Bilgeç, Dududibek, Garipuşağı.
• Piriniz hangi ocaktan gelir? Baba Mansur.
• Rehberiniz hangi ocaktan gelir? Baba Mansur.
• Mürşidiniz hangi ocaktan gelir? Baba Mansur.
• Varsa köyünüzdeki türbenin ve dergahın adı? Derviş Divane, Bel Baba.
• Köyünüzdeki ziyaret yerleri ve yatırların adresleri: Elgazi Köyü Balikan Mezrası, Ovacık Tunceli.
• Çevre köylerdeki ziyaret yerleri ve yatırların adresleri: Tokmak Baba, Zeynel Baba, Sürü Baba, Düzgün Baba.
• Bağlı olduğu ocak, dergah: Kureyşan.
• Bağlı olduğu ermiş, baba veya başka eren: Seyyid Mahmudi Hayrani Konya, Akşehir’deki türbe.
• Sizin talip köyleriniz, yöreleriniz hangileridir? Kızılören, Karaoğlan, Sırtko, Pakire, Çibikon, Gozan, Perik, Hozat Türktaner,
• Köyünüzde/ bölgenizde sizin dışınızda talibi olan ocaklar hangileridir? Baba Mansur, Derviş Cemal Sarı Saltuk Ağuçan,
• Medeni durumunuz nedir? Evli.

·         Eğitim durumu? Okuma -yazma bilmiyor.

·    Eşiniz dede kızıysa hangi ocaktandır? Kureyşan.

·    Oğlunuzun eşi dede kızıysa hangi ocaktandır? Derviş Cemal

·    Kızınız evliyse eşi Dede oğluysa hangi ocaktan? Kureyşan.

• Doğum tarihiniz? 1929
• Aylık net ortalama geliriniz ne kadar? Yaşlılık maaşı.
• Şu anda hanenizde (evinizde) kaç kişi bulunmaktadır? 6
• Halen kiminle birlikte oturuyorsunuz? Oğlu ile.
• Kaç çocuğunuz var?            4         
• Genellikle Alevi dedeleri çocuklarına hangi isimleri verirler? Ali, Hasan, Hüseyin.
• Varsa çocuklarınızın isimleri nelerdir? Düzgün, Müslüm, Sabire, Gülüzar,
• Bağlama gibi bir çalgı kullanabiliyor musunuz? Evet.
• Hangi Alevi Bektaşi anma etkinliğine katılırsınız? Cem.

DEDELİKLE İLGİLİ SORULAR

• Sevgili dedemiz, siz Alevilik ve dedelerle ilgili bilgilerinizi kimden / kimlerden, nasıl öğrendiniz? Babadan.
• Çocukluğunuz nasıl bir ortamda geçti? Köyde.
• Sizce dede kime denir? Dede olabilmenin koşulları nelerdir? Görgü, Eline, diline, beline sahip olması gerekir.
• Dedelik görevini ne zaman, nerede ve nasıl yerine getirmeye başladınız? Tunceli’de, 18 yaşında.
• Dedelik nasıl ve ne zaman doğmuştur? Hacı Bektaşi Veli.
• Kendi ocağınıza ait ve/veya soyunuzu gösteren bir şecere (soy kütüğü) veya beratınız, yani yetki belgeniz var mı? Kureyşan postu, Ali Koç’un evinde.
• Alındıktan sonra kaç defa ve kimler tarafından tasdik görmüş? Ali Koç taşıyacak.
• Sizce her dedenin şeceresi olmalı mı? Şecerelerin dedeler için önemi nedir? 7. Soydan olmalıdır, hizmeti tanımlar.
• Bir dedenin şeceresinin olmamasının sizce anlamı nedir? Kendini gösterir.
• Dede olmak için günümüzde, geçmişten farklı olarak, hangi özelliklere sahip olmak gerekiyor? Hak yoluna gönül vermek, cem görgüsü.
• Sizlere yöneltilen veya duyduğunuz eleştiriler, istekler, beklentiler nelerdir? Ceme katılmalarını istiyorlar. Çıralıkta toplama, sömürücü.
• Gençler sizlerden daha çok hangi konularda bilgi istiyorlar? Görgü.
• Soydan gelme dışında diğer yollarla; atama veya seçimle dede olabilir mi? Bunlar hakkında neler söyleyeceksiniz? Seyit kolundan geldiği için dede olamaz. Pir yerine vekil tayin eder.
• Dedelerin inançsal ve ibadetsel görev ve sorumluluklarından başka toplumsal olarak üstlendikleri görevler sizce nelerdir? Yol, görgü, doğruluk, sadakat.
• Bir dede hangi şartlarda dedelik yapamaz duruma gelir? Buna nasıl karar verilir? Buna dedeler mi, köylüler mi, talipler mi, bir ocağın ve dergahın temsilcileri mi karar verir? Suç işlerse, buna dedeler, pir, mürşit ve hak karar verir.
• Hakkullah nedir? Pirin, talibin evine giderek talibini sorguya çekip bir hak lokması almalıdır.
• Sizce hakkullah alınmalı mıdır? Alınmalıdır.
• Bir dede olarak babalara ve babalığa nasıl bakıyorsunuz? Dedelerle aynı görevi ifa ediyorlar.
• Onların hizmetlerini nasıl yorumluyorsunuz? Bizimle aynı hizmeti veriyorlar.
• Dedeler ve babalar hangi noktalarda birleşiyorlar, hangi noktalarda ayrılıyorlar? Genel olarak hiçbir fark yok. Yöresel farklar var.
• Sizin cemlerinizle onların cemleri arasındaki farklar nelerdir? Aynı fark yok, semah farkı var.
• Dikme baba sizce nedir? Kim ve nasıl görevlendirir? Pirin köyde talepler arasından vekalet verdiği kişidir.
• Dikme babanın görevleri nelerdir? Talipler arasındaki küskünlüğü, kötülüğü, önlemek.
• Dedeler evlenirken neleri gözetirler? Hayırlı, uğurlu, Alevi (şart) sütü helal.
• Musahibiniz var mı? Musahibiniz de dede soyundan mı? Var, Derviş Cemal (Dede soyu)
• Dede musahibinin dede soyundan olması gerekli midir? Musahibiniz hangi ocaktandır?    Dede soyundan olmak zorundadır.  Derviş Cemal.
• Dedelerin musahipleriyle ilişkileri nasıldır? Musahiplik geleneği yoksa bunu neye bağlıyorsunuz? İyidir, bölgede herkesin musahibi var.
• Dedelerin kendileri de görülürler mi? Ne kadar süre içinde görülür? Kim görür? Sizin görgünüzü kim yapıyor? Pirler, mürşitler.
• Dedelerin halka daha iyi hizmet vermesi için bir okula veya buna benzer bir kuruma gidip eğitim alması konusunda neler söylüyorsunuz?             Evet gitmelidir.
• Sizce dedelerin yaşadıkları sorunlar kimler tarafından, nasıl çözülebilir? Talipler tarafından çözülür, ümmetin içinden çıkan talipler.
• Dedeliğin geleceğine ilişkin düşünceleriniz nelerdir? Dönemin geleneklerine göre sona erecektir.
• Dedelere devlet tarafından bir maaş bağlanmasına nasıl bakarsınız? Dedelerin aynen hocalar, Sünni din adamaları gibi kadrolaşmasını, emekliliklerinin olmasını ister misiniz? Olsa iyi olur.
• Dedeler (örneğin Kültür Bakanlığı gibi) bir kuruma bağlı olabilirler mi? Evet.
• Kendi çocuğunuzu dede olarak yetiştiriyor musunuz? Yetiştiriyorsanız, nasıl yetiştiriyorsunuz?Yetiştirmiyorsanız, niçin yetiştirmiyorsunuz? Evet, görgü öğreterek, cem öğreterek, anlatarak.
• Dede/talip ilişkileri sizce günümüz şartlarına göre nasıl düzenlenip, düzeltilebilir? Eskisi gibi olmalı.
• Dedeler, talipleri tarafından sorgulanıp,  denetlenebilir mi? Tabi.
• Dedelerin eşlerinin dedelik için, Alevilik için önemi nedir? Nasihat, terbiye, görgü öğretir.

OCAKLAR İLE İLGİLİ SORULAR

·         “Ocak” ne demektir? Pir, Resul, Mürşit ocaktır.

• Ocaklar nasıl ve ne zaman ortaya çıkmıştır? Hacı Bektaşi Veli’den sonra.
• Ocakların manevi anlamını nasıl yorumluyorsunuz? Taliplere doğru yolu öğretir.
• Ocakların mutlaka bir kurucusu var mıdır? Vardır.
• Kendi ocağınız hakkında bilgi verebilir misiniz?
• Sizce, sizin ocağın en yetkili dedesi kimdir? Seyyid Mahmudi Hayrani’den gelmiştir.
• Şu anda ocağınızı hangi dede temsil ediyor? Ali Efendi Koç.
• Sizin ocaktan olan diğer dedelerle bağlantınız var mı?  Görüşüyoruz.
• Sizin ocağınızdan bir temsilci seçilse, sizin adınıza karar vermesine izin verir misiniz? Kabul ederim.
• Sizin ocağınızdan bir temsilci seçilse, sizin adınıza konuşmasına izin verir misiniz? Evet.
• Sizin ocağınızın temsilcisini hangi yöntemle seçebilirsiniz? Evet. Geçmişini bilirse oya gerek yoktur. Aksi takdirde seçim yapılmalı.
• Ocağınız hangi imama ve /veya evliyaya bağlıdır? İmam Musa-ı Kazım.
• Ocağınızın bağlı olduğu evliyayla ilgili size intikal eden, sizin bildiğiniz anlatılar nelerdir? Ehlibeyt olarak anlatılır.
• Bildiğiniz Alevi Ocakları’nın adlarını söyleyebilir misiniz? Baba Mansur, Sarı Saltuk, Ağuçan, Abdal Musa, Ahmet Yesevi.
• Talipleri nerelerdedir? Türkiye’nin her yerindedirler; göçten dolayı.
• Ocakların sayılarındaki artış sizce nasıl gerçekleşmiştir? Taliplerle olan evlilikten dolayı.
• Sizce bütün ocaklar eşit statüde midir? Hepsi aynıdır.
• Ocağınıza ve size bağlı taliplerin şu andaki durumları, nerede oldukları (köyde- şehirde- yurt dışında) konusunda bilgi sahibi misiniz?    Türkiye’nin her tarafında var.
• Sizin ocağınızdan sizin dışınızda başka dedeler var mı?           Var.
• Varsa bunların adlarını, adreslerini yazabilir misiniz?     Divane Dede, Rayber Kazım, Hüseyni Mail, İbrahim-i Hasan (Sarıkaya), Hasan Doğan, Mustafa Güneş, Elazığ, İstanbul ve Ankara ve Hozat’ta oturuyorlar.

CEMLER / ERKÂNLARLA İLGİLİ SORULAR

• Dedelerin cemlerdeki işlevini anlatır mısınız? Küskünlüğü önler, barıştırır veya kovar. On iki hizmet beytini okur, İmam Kerbela vakasını anlatır, Semahı yürütür.
• Dede bir cemi nasıl başlatır? Nasıl sürdürür? Cem içinde neler yapar? Yabancı olup olmadığını sorar, erkana uyanı alır. Daha sonra beyit ve Kerbela olayını anlatır semah tutulur, secdeye götürür lokma dağıtır.
• Dedelerin cem yürütmelerinde yaşlarının bir önemi var mı? Her yaştan dede cem yürütebilir mi? Her dede oğlu dedelik yapabilir mi? Yaşın önemi yoktur, bilgi ve görgünün önemi vardır. Her dede oğlu cem yürütebilir.
• 12 hizmet nedir? Ayrıntılarıyla anlatır mısınız? 1- Kapıcı, 2- Çıracı, 3- Gözcü, 4- Süpürgeci, 5- Erkancı, 6- Niyazcı, 7- Sakacı, 8- Meydancı, 9- Kurbancı, 10- ibrikçi, 11- İznikçi, 12-
• 12 hizmet sahibinin özellikleri neler olabilir? Dedenin beyitinden sonra görev verilen kişilerdir.
• 12 Post nedir, anlatır mısınız? 12 erkandır, 12 şeceredir.
• Kaç tip cem yapıyorsunuz, kısaca anlatır mısınız? Sizce kaç tip cem vardır?  Hak bir cemdir, yöreden yöreye değişir.
• Görgü ne demektir? Eline, diline, beline sahip olmaktır, kendi musahipleriyle tarık altına geçmektir.
• Büyük şehirlerde farklı yörelerden, farklı ocakların talipleri bir ceme giriyorlar. Bunu nasıl yorumluyorsunuz? Dede seçimi yapmak suçtur, her ocağın talibi gelebilir.
• Köyünüzde, yörenizde hâlâ cem yapılıyor mu?Evet. Tuzla Aydınlı Cemevi.
• Şu anda siz cem yapıyor musunuz? Yapıyorsanız, nerede? Yapamıyorsanız, neden?
• Cem içinde gördüğünüz “Rehber”likten biraz söz edebilir misiniz? Dedelerin mutlaka bir rehberi olur mu? Rehberlerin cem ve dedeler için önemini anlatır mısınız? Rehberlik, Dedelik için şarttır. Rehber yoksa da cemde dede görevini yürütebilir.
• Kur’an sizin için ne anlam ifade ediyor? Cem içinde Kuran’ın yeri nedir? Kuran ölü ve dirilerin anayasasıdır. Bir veda okutulur.
• Hangi Kur’an surelerinde cemle ilgili ayetler vardır? Kuran’da zikir olarak var. Nur Suresi, 35 - 36 ayetleri.
• Kur’an’sız cem olabilir mi? Kur’an’ın hangi ayetleri cemlerinizde okunur? Mümkündür, beyitler önemlidir.
• Cemlerde gördüğünüz su dağıtma olayı var. Niçin Alevi cemlerinde su dağıtılır? Kerbela’da masumlara su verilmediği için su dağıtılır.
• Zakirin cemlerdeki önemi nedir?    Cemin kurallarını anlatır.
• Cemlerde dedenin eşinin bir görevi var mıdır? Yoktur.
• Tüm Türkiye’de tek tip cem yapılamaz mı? Bu konudaki görüşleriniz nedir? Dedeler çoğunluğu ve bir dedeler kurulu karar verse tek tip cem modeline katılır mısınız? Tabi katılırım.
• Musahipliği anlatır mısınız? Koşulları nelerdir? Kimler musahip olamaz? Ali ve Muhammed’den gelir, emsaller musahip olabilir. Dede ile talip ve inkarcılar musahip olamaz.
• Bugünün dünyasında musahiplikle ilgili düşüncelerinizi açıklar mısınız? Şimdiki koşullarda musahiplik nasıl olur? Muhasiplik her kapıdan ağırdır, ikrar ve iman yeterlidir.
• Musahipsiz cemlere girilemediğini birçok dededen duyduk. Sizin yörede durum nasıldı/nasıl? Siz musahipsiz çiftleri ceme alıyor musunuz ya da almıyor musunuz? Neden?    Musahibi varsa ceme muhasiple girilmelidir. Dört can bir olmalıdır.
• Sizin cemlerinizde hangi semahlar yapılır? Sizin cemlerinizde özellikle dönülen semah hangisidir? Üçler semahı, beşler semahı, yediler semahı.
• Semahı en az kaç kişi döner? Cemlerinizde özel semah giysileriniz var mı? En az üç kişi döner. Beşler semahı için beş kişi, yediler için yedi kişi, kırklar semahı dönülür.
• Semahlar yalnız cemlerde mi dönülmeli? Yoksa her yerde semahlar sergilenebilir mi? Her yerde semah dönülmesi semahların değerlerini sizce zedeler mi, yoksa bu kültürün tanıtılmasına katkısı mı olur? Her yerde semah dönülmez, yeşil kandili içinde dönülür.
• Ceminizde saz dışında alet kullanılır mı?  Her saz olabilir.

ALEVİLİK İLE İLGİLİ SORULAR

• Sizce Alevilik nedir? Alevilik bir felsefedir.
• Alevilik ne zaman ve nasıl doğmuştur? Hacı Bektaş’tan sonra.
• Aleviliğin ibadet anlayışı nasıldır? Zikirdir.
• Siz ibadete ne anlam veriyorsunuz? Sizce ibadetin amacı nedir? Hayırlı gün, mutluluk, sağlık, iman kısaca kendi dilekleri in Allah’a yalvarma.
• Rızalık kavramı var. “Kul Hakkı” meselesi Aleviliğin temel ahlak sembollerinden birisini ifade ediyor. Rızalık alınmadan hiçbir işe başlayamayız, Alevilikte. Dedeler rızalığa nasıl bakıyorlar. Rızalığın önemi nedir? Süt hakkı helaldir, annenin rızası alınmalıdır.
• Alevi ahlakının kökleşip yayılmasında Alevi dedelerin görevi ne olmuştur? Kimseyi incitmeme felsefesinin dedeler tarafından uygulanması nasıl etkilemiştir Aleviliği? Bilgi görgü aktarmıştır. Alevi toplumun temiz kalmasını sağlamıştır, kişiyi mutlu etmiştir.
• Ehlibeyt sevgisinin Alevilikteki ve dedeler üzerindeki etkisi nedir? Ehlibeyt yolunu izliyoruz.
• Hz. Ali kimdir? Alevilik için önemi nedir? Hem Ali, Veli Ali’nindir, hem de  iki cihanın hanıdır.
• Ali’yi Hz. Ali yapan özellikleri sizce nelerdir? Siz bir dede olarak Hz. Ali’den nasıl etkilendiniz?      Yeri göğü yaratandır.
• Hoca Ahmet Yesevi’nin, Alevilikteki konumu nedir? Bir hoca olarak önemlidir.
• Hacı Bektaşi Veli kimdir? Sizce O Anadolu’ya neler getirmiştir? Alevi-Bektaşi-Mevlevi inancındaki ve düşüncesindeki yeri ve konumu nedir? Ali’nin kendisidir.
• Mevlana kimdir? Görüşleri hakkında neler biliyorsunuz? Şarabı men etti. Şemsi Tebriz’i ile arasındaki muhabbeti biliyorum.
• Mevlevilikteki temel ibadet sembolleri nelerdir?  Semah.
• Mevlana’nın “ne olursan ol yine gel” sözündeki felsefe nedir? Din, dil, ırk ayrımı gözetmez.
• Sücaettin Veli, Abdal Musa, Geyikli Baba, Hamza Baba, Kızıldeli, Karacaahmet, Şahkulu, Akbaba gibi kişilerin Alevilikteki yeri ve önemi nedir? Hepsi ocaktır.  
• Evliyalar, erenler kimlerdir? Alevilikteki makamları neresidir? Ermiş kişilerdir.
• Kerbela, Matem, Muharrem orucunun sizce manası nedir. Bu orucu ne zaman tutuyorsunuz? Muharrem orucu Hz. Hüseyin’in için tutulur. Matem Hz. Hüseyin’in şehit olduğu için tutulur. Muharrem ayında, Hz. Hüseyin’in şehit edildiği gün.
• Tüm Türkiye’de Muharrem orucunun aynı tarihte tutulması mümkün değil mi? Eğer dedelerin çoğunluğu belirli bir tarih belirlerse siz buna katılır mısınız? Hayır. Alimler buna daha önce karar vermiştir. Hiçbir bayram muharreme denk gelmemeli.
• Hızır ve İlyas kimlerdir, Hıdırellez nedir? Hızır karadan, İlyas denizde dar gün memurudur, Hızır ve İlyas kardeştir.
• Hızır orucu tutuyor musunuz? Ne zaman tutuyorsunuz? 26-27 Mart tutar alimler fakat her yörenin değişik. Ocak ayının başında tutuyorum.
• Hızır orucu için de belli bir tarih belirlenemez mi? Siz bu belirlenen tarihe katılabilir misiniz?         Hızır orucunun tarihi belirlenebilir katılırım.
• Nevruz ne demektir? Nevruz tüm dünyada tek bir günde kutlanamaz mı? Tarih sizce hangisidir? Hz. Ali’nin doğum günüdür. Bu dünyada bir gün kutlanabilir 21 Mart.
• Alevilikte ramazan orucu var mıdır? Ramazan orucu tutuyor musunuz? Niçin? Kaç gün? Ramazan orucu yoktur.
• Birçok yerde Alevi cem evlerinin açılmasını nasıl yorumluyorsunuz?   Cem evlerinin açılması iyidir.
• Daha önceki dönemlerde Aleviliğin/Alevilerin sorunları nelerdi? Aleviler ibadet edemiyordu.
• Bugün Aleviliğin/Alevilerin sorunları nelerdir? Varsa bu sorunlar nasıl giderilebilir? Bugün sorun yok.
• Atatürk kimdir, siz O’na nasıl bakıyorsunuz? Atatürk Alevidir. Atatürk Hacı Bektaş’a gitmeden Kurtuluş Savaşı’na başlamadı. Onu çok seviyorum.
• Alevilerle Sünniler kaynaşmasında sorun var mı? Bu kaynaşmayı nasıl sağlayabiliriz? Bu konuda dedelere sizce ne gibi görevler düşüyor? Ayrımcılık iyi değildir, kardeşliği anlatmalıdır.
• Alevi veya Sünni gençlere Aleviliği daha iyi anlatabilmek için neler yapılabilir? Dergiler olmalıdır, alimler yazmalıdır.
• Halk ozanları sizce kimlerdir? Halk ozanlarının Aleviliğe katkıları neler olmuştur? Halk ozanlarıyla dedeler arasındaki ilişkilerin geliştirilebilmesi için neler yapılabilir? Bilgilerini sazla sözle anlatırlar.
• Bektaşi babalarıyla dedeler arasındaki ilişkilerin, görüş farklılıklarının giderilebilmesi için neler yapılabilir? Bence fark yok.
• Alevilikte kadınların konumu nedir? Kadın erkek eşittir.
• Sizde Alevilikle ilgili tarihi kitap, fotoğraf, mektup, ferman gibi yazılı belgeleriniz var mıdır? Elinizde bulunan belgelerin aslını veya fotokopisini CEM Vakfı’na verebilir misiniz? (Fotokopiler CEM Vakfı’nda çekilecektir, sizin adınıza muhafaza edilecek ve sigortalanacaktır) Sizlerde ses bandı ve videobandı gibi görsel belge var mı? Bunların bir kopyasını CEM Vakfı’na verebilir misiniz?  Belge yok.
• Sizce Türkiye’de ne kadar Alevi/Bektaşi vardır? Bilmiyorum.

Söyleşi: 2000