HÜSEYİN GÜLER

HÜSEYİN GÜLER

 

(AĞU iÇEN OCAĞI (KARADONLU CAN BABA) – YALINCAK / HAFİK / SİVAS)

 

AYHAN AYDIN

 

Günümüzün sevilen genç dedelerinden Hüseyin Güler’in ataları da bu yola çok hizmet etmiş, çevrelerinde sevilen/sayılan inanç önderleriymiş. Kendisine yönelttiğimiz soruları yanıtlayan Güler, geleneğin günümüzde de genç dedeler arasında nasıl yaşadığını da göstermiş oluyor.

 

Köyünüzün hane sayısı? 70

Köyünüzün nüfusu? 200

Köyünüzde yaşayanların sayısı? 40

Köyünüzden şehre göç edenlerin sayısı? 160

Köyünüzde konaklama yeri var mı? Varsa kaç kişiliktir? Köyde konaklama yeri vardır, yirmi kişi civarında.

 

Köyünüzü çevreleyen Alevi/Bektaşi köylerin adları: Pir Hüseyin, Aktaş, Alduaz, Demircik, Bezilören, Ayloğlu, Belinkaya, Keler, Tepeköy, İnköy, Yalız, Ağıl.

Yalıncak: Pir Hüseyin, Belinkaya, Ayloğlu, Kızıl ören, Çerkezler, Yalız Ağıl, Kurugül, Alıçılıoğul, Terekli, Demircik, Evcik, İnköy, Keler, Tepeköy, Yukarı ve Aşağı alduaz, Eymir, Kabalı, Aktaş, Tazisar, Peynik, Tuzlugüze, Celali, Tavşanlı.

 

Piriniz hangi ocaktan gelir? Pirimiz Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli’dir.

 

Rehberiniz hangi ocaktan gelir? Rehberimiz Ağuçenli.

 

Mürşidiniz hangi ocaktan gelir? Mürşidimiz Ağuçenli.

 

Varsa köyünüzdeki türbenin ve dergahın adı, ziyaret yerleri ve yatırların adresleri? Sultan Yalıncak, Seyit İsmail Türbesi mevcuttur. Köyümüzdeki ziyaretlerin, yatırların adresi; Sivas, Hafik, Yalıncak Köyü’dür.

 

Sizin talip köyleriniz, yöreleriniz hangileridir? Talip köylerimiz: Köyümüzün etrafında bulunan 15 köy talip olarak bize bağlıdır. Genelde Sivas, Tunceli, Erzincan, Malatya, Adıyaman, Elazığ, Maraş, İzmir, Mersin, Ankara, Samsun, Balıkesir, Kayseri (Sarız), İstanbul, Bursa, Aydın, Çorum, Amasya, Diyarbakır ve Avrupa’da çok taliplerimiz bulunmaktadır.

 

Doğum tarihiniz? 1966.

 

Mesleğiniz ya da işiniz nedir? Turizm - otelcilik mezunuyum. Serbest meslek sahibiyim.

 

Şu anda hanenizde (evinizde) kaç kişi bulunmaktadır? 4

 

Kaç çocuğunuz var, isimleri nelerdir? 2. Perent, Dilara.

 

Genellikle Alevi dedeleri çocuklarına hangi isimleri verirler? On İki İmamlar’ın isimler ve geldiği soydan kişilerin adlarını.

 

Bağlama gibi bir çalgı kullanabiliyor musunuz? Bağlama kullanıyorum.

 

Hangi Alevi Bektaşi anma etkinliğine katılırsınız? Hacı Bektaşı Veli, Abdal Musa, Ağuiçen. Zaman buldukça her etkinliğe katılmaya çalışıyorum.

 

DEDELİKLE İLGİLİ SORULAR

Sevgili dedemiz, siz Alevilik ve dedelerle ilgili bilgilerinizi kimden / kimlerden, nasıl öğrendiniz? Çocukluk ve ilkokul dönemlerimde babamızın ve büyüklerimiz anlattıklarından, kaynaklardan. Ben merak ve araştırma içinde olduğum için genelde kitap okuyarak bilgi almış bulunmaktayım.

 

Sizce dede kime denir? Dede olabilmenin koşulları nelerdir? Bence dede Seydi Saadet, Evladı Resul olan, 12 posttan birisine sahip olan kişilere denir. Nübüvetlik bitişinde, velayetlik ve On İki İmamlar’la imametlikle devam etmektedir. Dedelik ise bence Dede Korkut’la anlam kazanmaya başlamıştır. Asıl seyittir. Seyit soyu ise İmam Ali ve Fatüma-tüz, Zehra’dan gelen  İmam Hüseyin’den gelir. Seyitlik İmam Hüseyin’den kalmıştır.

 

Dedelik görevini ne zaman, nerede ve nasıl yerine getirmeye başladınız? Ben dedelik görevimi daha yeni yeni başlamaktayım. Dedelik vazifesini daha önceden ve şu anda babam yerine getirmektedir.

 

Dedelik nasıl ve ne zaman doğmuştur? Dedelik, Hz. Muhammet İmam Ali ve İmam Hasan ve Hüseyin’den bu zamana kadar tekerrür etmiştir.

 

Kendi ocağınıza ait ve/veya soyunuzu gösteren bir şecere (soy kütüğü) veya beratınız, yani yetki belgeniz var mı, varsa kaç tarihinde alınmış? Kendi ocağımıza bağlı soy şeceremiz bulunmaktadır. Tarih olarak bilmiyorum.

 

Alındıktan sonra kaç defa ve kimler tarafından tasdik görmüş? 32 padişah tarafından tastik edilmiştir.

 

Sizce her dedenin şeceresi olmalı mı? Şecerelerin dedeler için önemi nedir? Bir dedenin şeceresinin olmamasının anlamı nedir? Bence bağlı bulunduğu ocağın ve dedelik vasfının var olduğunu kendi açısından gösterdiği için fayda sağlar, ve kanıtı olmuş olur. Şu yazdığımız zaman açısından bir dedenin soy şeceresi olması bence şarttır. Çünkü karşımıza çıkan her insan ben dedeyim, diyemez. Ama en büyük delili ise tabi olup olmadığıdır.

 

Dede olmak için günümüzde, geçmişten farklı olarak, hangi özelliklere sahip olmak gerekiyor? Dede olmak için, Seydi Saadet, Evladı Resul olması şarttır. Ehlibeyt ve Kur’an’a bağlı olması, eline, beline, diline sahip olması temel düsturlardır. Dedelerin; 3 Sünnet, 7 Farz, 4 Kapı- 40 Makam, 12 Erkan gibi temel yapıları bilmesi gerekir. Dedeler arınmış ve arıtıcı olmalıdırlar. Yani insanı kamile yakışan erdemlere sahip olmaları gerekir.

 

Gençler sizlerden daha çok hangi konularda bilgi istiyorlar? Genç kuşaklar genellikle Alevi ve bağlı bulunduğu inanç ve dinin ne olduğunu, ibadet şekillerini sormaktadırlar.

 

Soydan gelme dışında diğer yollarla; atama veya seçimle dede olabilir mi? Bunlar hakkında neler söyleyeceksiniz? Soydan gelme dışında atama dede yani dikme dedeler olabilir. Bunlar doğrudan yine dedelerin emri altında olurlar. Fakat dede olamazlar. Sadece dedenin olmadığı dönemlerde dini vecibelerini yerine getirmek için görev verilir. Bunlara dikme dede, derler.

 

Dedelerin inançsal ve ibadetsel görev ve sorumluluklarından başka toplumsal olarak üstlendikleri görevler sizce nelerdir?          Dedeler Alevi toplumun temel taşlarındandır. Dedeler Alevi toplumunun hem siyasal, hem kültürel adaletini sağlayan, Alevi toplumun ispatını ve varlığını koruyan ve yaşatan toplumun birer mümessilleridir.

 

Bir dede hangi şartlarda dedelik yapamaz duruma gelir? Buna nasıl karar verilir? Buna dedeler mi, köylüler mi, talipler mi, bir ocağın ve dergahın temsilcileri mi karar verir? Bir dede dedelik yapabilmesi için dedelik vasıflarını taşımadığı süre içerisinde dedelik yapamaz. Karar ise talip tarafından şahsi olarak dede men edilir. Çünki pirini pir eden mürididir. Mantık olarak budur. Ama yolun sürek durumuna baktığımızda yargılayacak mürşittir.

 

Hakkullah nedir? Hakkullah talip tarafından dedeye verilen paradır. Bu para dedenin maddi durumlarını karşılamak için verilir. Dedeler dini vecibelerini ve Alevi inanç ve ibadetlerini yerine getirdiğinden dolayı devlet tarafından herhangi bir maddi yardım yapılmadığından dolayı talip tarafından verilmektedir.

 

Sizce hakkullah alınmalı mıdır? Alınmalı. Her şeye rağmen dedeler kendi ayakları üzerinde durmalıdır. Bu yolu yürütenlerin hepsinin birer mesleği ve işi vardır.

 

Dedeler ve babalar hangi noktalarda birleşiyorlar, hangi noktalarda ayrılıyorlar? Dedeler direkmen On İki İmamlar’ın soyunda gelmekte, babalar ise; Bektaşiliği temsil eder. Bektaşi babaları da iki ana kola ayrılır; mücerret ve mütehhil. Mücerretler, evlenmeyerek bu yola hizmet ederler ve soya dayalı bir sistemi değil, seçimle gelen sistemi benimserler. Mütehhiller ise evlenebilen ve soya da önem veren kolu temsil ederler. Hepsinin birleştiği ana nokta ise Ehlibeyt sevgisidir.

 

Musahibiniz var mı? Musahibiniz de dede soyundan mı? Müsahibim var. Müsahibim dede soyundadır. Dede dede ile müsahip olur. Talip talip ile müsahip olur. Herkes kendi cinsinde olmalıdır.

 

Dede musahibinin dede soyundan olması gerekli midir? Musahibiniz hangi ocaktandır? Müsahibimle yine aynı ocaktanız, yani Ağuçenliyiz.

 

Dedelerin musahipleriyle ilişkileri nasıldır? Musahiplik geleneği yoksa bunu neye bağlıyorsunuz? Dedelik kavramının ve Aleviliğin en önde gelen  yönü müsahipliktir. Müsahip Alevilik manevi ahret kardeşi olarak bilinmektedir. Bölgemizde müsahiplik vardır.

 

Dedelerin kendileri de görülürler mi? Ne kadar süre içinde görülür? Kim görür? Sizin görgünüzü kim yapıyor? Dedeler kendi ve pir ve mürşitleri tarafından görülebilir. Görgümüz kendi pirimiz tarafından görülmektedir.

 

Dedelerin halka daha iyi hizmet vermesi için bir okula veya buna benzer bir kuruma gidip eğitim alması konusunda neler söylüyorsunuz? Dedelerin daha iyi bir hizmet verebilmesi için eğitim görmesi şarttır. Bu kurum üzerinde okullarda okuması şarttır.

 

Bu tip kurumlarda kimler ders/eğitim verebilir? Buralarda hangi konular işlenmeli?  Bu tip kurumlarda başta dede çocuklarına ve Alevi olan kişilere ders verilebilir. Sosyal, kültürel, sanat, resim, müzik vb. benzeri olarak ağırlık din ve İslam Alevilik üzerine verilmelidir.

 

Sizce dedelerin yaşadıkları sorunlar kimler tarafından, nasıl çözülebilir? Dedelerin en büyük sorunlarının birisi devlet desteği olmamasıdır. Dedeler ve Aleviler devlet tarafından desteklenmeli ve Aleviliğin İslam parçası İslamiyet içinde olduğunu kabul etmesi gerekir. Çözüm devlet ve Alevi dernek ve kuruluşlarındadır. Alevi dernekleri birleşerek devletten haklarımızı ortak olarak talep etmelidirler.

 

Dedeliğin geleceğine ilişkin düşünceleriniz nelerdir? Dedelik; şu zamanda destek ve güç bulduğu süre içinde, sağlam temeller üstüne oturtulursa gelecek için daima ışık kaynağıdır.

 

Dedelere devlet tarafından bir maaş bağlanmasına nasıl bakarsınız? Dedelerin aynen hocalar, Sünni din adamaları gibi kadrolaşmasını, emekliliklerinin olmasını ister misiniz? Dedelere devlet tarafından maaş bağlanması şarttır. Biz Alevi dedeleri ve Alevi toplumu bu ülkeye hizmet veriyorsak; devlet  nasıl ki İmam Hatip okullarına ve Diyanet’e destek veriyorsa devletinde Alevi dedelerine maaş vermesi onların en doğal haklarıdır. İslamiyet sadece Sünni tekeli altında değildir, herkes dininde hür olmalıdır.

 

Dedeler (örneğin Kültür Bakanlığı gibi) bir kuruma bağlı olabilirler mi? Dedeler Kültür Bakanlığı’na ve Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı bir kuruma bağlı olması şarttır. Bu bakanlıklarda Aleviliği temsil eden kişilerin olmasını doğru bulmaktayım.

 

Kendi çocuğunuzu dede olarak yetiştiriyor musunuz? Yetiştiriyorsanız,  nasıl yetiştiriyorsunuz?

Yetiştirmiyorsanız, niçin yetiştirmiyorsunuz? Günümüzün şartları ve olanakları içerisinde çocuğumuzu ancak kendi verdiklerimizle yetinmekteyiz. Çünkü çocuğumuzu ancak kendi verdiklerimizle yetinmekteyiz. Çünkü çocuğumuzu yetiştirmek için bir okulumuz yoktur.

 

Dede/talip ilişkileri sizce günümüz şartlarına göre nasıl düzenlenip, düzeltilebilir?  Dede talip ilişkileri geçmiş döneme nazaran çok kötü bir boyuta doğru gitmektedir. Dede talip ilişkileri kopma noktasına gitmektedir. Yeni nesil kötü bir boyuta doğru uzanmaktadır. Sadece eski yaşlılarımızda bu kalıntı bulunmaktadır. Çözüm oturulup konuşmaktan ve örgütlenmekten geçer.

 

Dedeler, talipleri tarafından sorgulanıp,  denetlenebilir mi? Dedeler talip tarafından sorgulanabilir ve denetlenebilir. Günümüz açısından bu mümkündür.

 

Dedelerin eşlerinin dedelik için, Alevilik için önemi nedir? Dedelerin eşlerinin dedelik için Alevi için önemlidir. Başta dede eşi dede kızı olması şarttır. Kural gereği budur.

 

OCAKLAR İLE İLGİLİ SORULAR

“Ocak” ne demektir? Ocaklar nasıl ve ne zaman ortaya çıkmıştır? Ocakların mutlaka bir kurucusu var mıdır? Ocak dedelerin bağlı bulunduğu kurumlardır. Bu kurumlar ise on iki posta bağlı olan ocaklardır. Ocaklar Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli döneminde ortaya çıkmıştır. Ocakların mutlaka bir kurucusu vardır.

 

Ocakların manevi anlamını nasıl yorumluyorsunuz? Ocakların manevi varlığı ve anlamı İslamiyet’in birer temsilcisi olup Cenab-ı Allah’ın insanlara bırakmış olduğu Kur’an ve Ehlibeyt’in birer takipçisi olmuşlardır. Onun sevgisi ve yoluyla hasıl olmuşlardır.

 

Kendi ocağınız hakkında bilgi verebilir misiniz? Atatürk’ün 1936 tarihinde tarihi Tekke ve abideler hakkında yapmış olduğu araştırmalar neticesinde soy itibariyle soyu Hz. Muhammet’e teveruç eden tarihi tekke ve abidelerin kapılarına kilit vurmamıştır. Kargini köyündeki tekkenin hakkında etraflıca malümatı memleketi asla Tureyse handa Tuşa şehridir. Kendisi Azeri Türklerindendir. Altı yüz altmış altı da doğmuştur. Ceddi bezirgüvarları Hz. Muhammet ve kızı Faattimeden teberruz eden Zeyidd Küfe’de Emeviler tarafından öldürülmüştür. Bakki kaln Zeyidd’in oğlu Yahya Abbasılerin zülumundan  Medine’den Horasan’a geçmiştir. Yahya dayı Horasan’da Abbasiler tarafından şehit olmuştur. Asıl isme Menşektir, 12 yaşında Anadolu’ya Hurç etmiştir. Erzincan’ın Cibice boğazından teker toman yayı ıslah ettikten sonra askerlerini Tiflis  dağlarına kaçırmıştır. Cimin kalesini tamamen yıkarak Müslüman etmiştir. Erzincan  gölüne bir kılıç vurarak suyunu akıtıştır. Tatar tanyanın büyük söhlen askerleri gazanını omzuna alarak Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli’nin dergahına getirdiği zaman kazanın karaları bulaşmış o zaman ismine Karadonlu Can baba denilmiştir. Bağdat’ta hüküm süren Gülhaniler dahi Urfa’dan fırına atmışlar yanmadan çıkmıştır. O zaman ismine Şehit Menşei Urfani denmiştir. Altı yüz seksen beş tarihinde Diyarbakır’da birinci Selçuklu Sultanı Alaadin tarafından zehir verilmiş zehir verilen tası balla donatıp Sultan Alaadin’e geri vermiştir. O zaman ismine Ağu içen denilmiştir. Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli ile beraber kuru divara (duvara) binip Bizans’a doğru yürüttükten sonra Bizansı Şuri papazının türlü hilesinden kurtararak Oğuzoğullarını  çok yardım edip Şark dönerek Kemali sağırmarı islah edip 695 ve 698 tarihleri arasında Söğütlü tepennam diğer ismi Bargini olan yerde 32 yaşında iken Bizanslılar tarafından şehit olunmuştur. Kabri halen Bargini denilen yerdedir. Kaçar Şahan’ın kızı Şahnaz ile evli olup Nur isminde oğlu tevellüd etmiştir. İkinci Türk Ansiklopedisine geçirilecektir. Soy seceresi şöyledir: 1- Hz. Muhammet, 2- Ali ve Fatıma, 3- İmam Hüseyin, 4- Zeyneli Abidin, 5- Zeyyid, 6-Yahya, 7- Salih, 8- Kasım, 9- Haydar, 10- Mehmet, 11- Efter, 12-Sultan Seyyid, 13- Karadonlu Can baba. Not. 1. Türk Ansiklopedisi’nden alınmıştır.

 

Sizce, sizin ocağın en yetkili dedesi kimdir?        Şu anda bizim ocağın en yetkili dedesi babam ve amcamdır.

 

Şu anda ocağınızı hangi dede temsil ediyor? Şu anda ocağımızı amcam ve babam temsil etmektedir.

 

Sizin ocaktan olan diğer dedelerle bağlantınız var mı? Diğer ocakta olan dedelerde bağlantımız vardır.

 

Sizin ocağınızdan bir temsilci seçilse, sizin adınıza karar vermesine izin verir misiniz? Benim ocağımda bir temsilci seçilirse benim adıma karar vermesine sevinirim. Bence en bilgili ve bu işin erbabı olan insan varsı aynı ocakta olmak şartıyla daha iyi olur.

 

Sizin ocağınızdan bir temsilci seçilse, sizin adınıza konuşmasına izin verir misiniz? Benim adıma konuşmasına izin veririm.

 

Sizin ocağınızın temsilcisini hangi yöntemle seçebilirsiniz?     Dedelik vasfını yapan ve en iyi icra eden kişi seçilmesi eftal olur. Her şeyden önce talip tarafından toplum tarafından sevilmesi çok önemlidir.

 

CEMLER / ERKÂNLARLA İLGİLİ SORULAR

Dedelerin cemlerdeki işlevini anlatır mısınız? Dedesiz bir cem hiçbir zaman düşünülemez. Alevi cem ibadetleri yerine getiren ve en büyük rolü olan dede yapmaktadır. Çünkü dede cemde Hakk – Muhammed – Ali Makamının temsilcisidir.

 

Dede bir cemi nasıl başlatır? Nasıl sürdürür? Cem içinde neler yapar? Dede köy veya cem evlerine gelince ilk önce peyik adı verilen birisi ev ev dolaşır. Canları meydana davet eder dede meydanı açar, halka biçiminde oluşmasını sağlar. Buna (Selman Halkası denir) bu halkanın etrafına erkekler bir yana, kadınlar bir yanda bekler. Her iki taraf dinlenir, dargınlar barıştırılır. Borçluların borçları varsa ödenir. Düşkün dediğimiz kişiler cem içine alınmaz. Cem ayinlerinin en büyük önemi ise ilk önce rızalık alınır. Dede dini konularda sohbete başlar. Bu cem ibadetinde 1- Pospahan meydanın dışarı bekçisidir. 2- İzcilik (ayakkabı çeviren adamdır.) 3- (Seydi Faraş Meydanı temizleyen hizmetlerdir. 4- Selmanı Pak bu da ibrikçidir. 5- Gılam kız sofracıdır. 6- Cabiri ensa bu da kandilci ve şamdancıdır. 7- Saki, su dağıtandır. 8- Zakir meydanda saz çalan aşıktır. 9- İbrahim hizmeti bu da meydana nezir edilen kurbanları keser. 10 Gözcü bu da meydana gözcülük eder. 11- Semahdır bu da semah dönmedir. Bu saydıklarımızı cem ibadeti esnasında cemde yerlerini alırlar edep erkan dede cem işlevlerini yerine getirir.

 

Dedelerin cem yürütmelerinde yaşlarının bir önemi var mı? Her yaştan dede cem yürütebilir mi? Her dede oğlu dedelik yapabilir mi? Dedenin cem ibadeti yapmak için yaş oranı söz konusu olamaz. Yalnız aklı selim olması lazım. Her dedenin oğlu dedelik yapamaz. Çünkü dede olarak kabul edile bilinir. Yalnız dedelik vasfı taşıması şarttır.

 

12 hizmet nedir? Ayrıntılarıyla anlatır mısınız? Alevilik ibadetlerinde on iki hizmetin yerine getirilmesi şarttır bu hizmet bu şekilde görülür.

Paspan: Meydan dışarı bekçisidir. Bu bekçi Alevilik en sayılan adamdır. Tecrübeli muhabbetin bütün dışarı işleri ve emniyeti buna bırakılır. Pasbancı daveti üzerine muhabbet akşamüzeri başlar.

İzcilik: Ayakkabıları çeviren adamdır. Gelenlerin ayakkabılarını alır ve muhafaza eder. Eşiğe basılmaz, atlanır. Ayakkabı meydana doğru çıkarılmaz içeriye giren Destur erenler diyerek girer. Bir yere diz çöküp oturur.

Seydi Faraş: Meydanı temizleyen hizmetkardır. Meydanı süpürür etrafın temizliğine bakar bu sebeple meydan hep temizdir.

Selmanı Pak: Bu da ibrikçidir. Yemekten sonra herkesin ileni ibrikle su döker, havlu tutar bu vazifede buna aittir.

Gılan Kız: Sofracıdır. Yemek zamanında meşinden yapılmış sofrayı kurar. Yemekleri hazırlar. Bu hizmeti görenleri kız diye onlar bu kız Hz. Ali’nin kölesinin adıdır.

Cabir-i Ensar: Bu da kandilci, şamdancıdır. Meydan kandillerini ve şamdanlarını yakar, çırağı doyma Cabir-i ensar bakar.

Saki: Saki muhabbet esnasında su dağıtan kişidir. Cem esnasına su dağıtır. Su dağıtmanın anlamı ise Kerbela şehitlerinin aşkına.

Zakir: Meydanda saz çalan kişidir. Nefesleri de zakir söyler, yanında birkaç kişi daha vardır. Bunlarda zakirdir. Çok güzel saz çalarlar ve sesleri güzeldir. Nefes okunurken insana bir heyecan gelir.

İbrahim hizmeti: Kurbanları kesen kişidir. Kurbanları pişirir herkesin mevkiine göre taksim eder, buna Hz. İbrahim hizmeti denir.

Gözcü: meydana gözcülük eder. Kimse gözcüye itiraz edemez o ne derse o olur. dedenin hatasını bile o düzeltir.

Mürşit postu: Bu da meydan muhabbetini devam eder. Zakir nefeslerini okur mürşide bu nefeslerin izahını yapar. Onar tarikatın felsefesini itikatlarını tarihini anlatır. Herkes mürşidin sözlerini hürmetle dinler.

Semahdır: Bu da semah dönmektir. Bütün bu hizmetler post denir. Eline, beline, diline sahip olmalıdır.

 

12 hizmet sahibinin özellikleri neler olabilir?       On iki hizmet sahiplerin tümü yanı bunları yerine getiren kişilerin temiz eline, beline, diline sahip olmalıdır.

 

12 Post nedir, anlatır mısınız?        On iki hizmetin tümünün yerine getirilmesi post adı verilir. Bir de Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli Anadolu erenlerinin makam ve yer konumu olarak görev verdiği kişiler veya makamlar post adı verilmektedir. Bu postlara mensup olarak on iki post bulunmaktadır.

 

Kaç tip cem yapıyorsunuz, kısaca anlatır mısınız? Sizce kaç tip cem vardır? 4tip cem vardır: 1- Görgü cemi, 2- İkrar cemi, 3- Ayin cemi, 4- Hızır cemi, 5- Abdal Musa Cemi. Üç tip cem vardır: 1- Cem, 2- Aynül cem, 3- Cemülcem.

 

Görgü ne demektir? Görgü: Darı Mansur olma erkanıdır. İki kişinin pir veya dede huzuruna müsahip olmasıdır. Bu terceman kurbanı olarak da bilinir.

 

Köyünüzde, yörenizde hâlâ cem yapılıyor mu? Büyük şehirlerde farklı yörelerde, değişik şekilde cemler yapılmaktadır. Bu farklar arasında bazıları Pençeyi Ali Aba altında yapmakta bazıları ise tarık (tarik) altında yapmakta. Bazıları kendi örf ve ananelerine göre yapmaktadır. Cem ibadetleri belirli bir kural içinde Kur’an ve Ehlibeyt yoluna dayalı olarak yapılmasının daha iyi olacağının kanısındayım.

 

Şu anda siz cem yapıyor musunuz? Yapıyorsanız, nerede? Yapamıyorsanız, neden? Köyümüzde şehire göç etme nedeniyle pek az cem yapılmaktadır. Şu anda ben cem yapmıyorum. Bunun nedenleri kendi taliplerimizi bir arada bulunmamasından dolayı.

 

Cem içinde gördüğünüz “Rehber”likten biraz söz edebilir misiniz? Dedelerin mutlaka bir rehberi olur mu? Rehberlerin cem ve dedeler için önemini anlatır mısınız? Cem içinde görmüş olduğumuz rehberlik yani bugünkü anlamda kılavuz demektir. Dede köye geldiği zaman karşılamalarda ve gideceği konağın misafir edilir. Bu hizmetleri tümü rehber yerine getir. Kırklar ceminde Cebrail Aleyhselam’ın rehber olması.

 

Kur’an sizin için ne anlam ifade ediyor? Cem içinde Kuran’ın yeri nedir? Kur’an İslam dinimizin ve Cenab-ı Allah’ın kelamı olup insanlara yol gösteren bir kitaptır. Çünkü ibadetlerin çoğu Kur’an’a dayalı olduğundan dolay cemsiz bir Kur’an  düşünülemez.

 

Cemlerde gördüğünüz su dağıtma olayı var. Niçin Alevi cemlerinde su dağıtılır? Cemlerde su dökmek ve su vermek bir anlamda Kerbela aşkına verilen sudur.

 

Tüm Türkiye’de tek tip cem yapılamaz mı? Bu konudaki görüşleriniz nedir? Dedeler çoğunluğu ve bir dedeler kurulu karar verse tek tip cem modeline katılır mısınız? Tüm Türkiye’de tek bir tip cem yapılabilir. Tek cem modeline katılırım.

 

Musahipliği anlatır mısınız? Koşulları nelerdir? Kimler musahip olamaz? Müsahiplik Hz. Peygamber Muhammet Mustafa’dan kalmadır. Allah’ın emri ile Hz. Muhammet ve Hz. Ali ile müsahip olmuştur. Bu nedenle her mümine hem farz, hem sünnet olmuştur. Günümüze kadar müsahiplik devam etmiştir. Müsahiplik hakkında ayetler: Sebe suresi ayet 462, Enfal suresi ayet 73, Nisa suresi ayet 33. Müsahip olacak kişiler ilk önce Allah yoluna girecekleri için komşularda rızalık alması, borçlu ise borçlarını vermesi, kalplerini temiz tutması birbirlerini sevmesi yani ideal insan olmaya özen göstermek. Kural gereği dede dedeyle, talip taliple müsahip olur. Dede, taliple müsahip olamaz.

 

Musahipsiz cemlere girilemediğini birçok dededen duyduk. Sizin yörede durum nasıldı/nasıl? Siz musahipsiz çiftleri ceme alıyor musunuz ya da almıyor musunuz? Neden? Geçmiş dönemlerde müsahip olmadan ceme girmek yasaktı. Cem ibadetlerin yerine getirdiğin zaman en büyük koşullardan birisidir. Ama zaman aşımına yani insan düşüncesini daha farklı olduğundan değişen insan bunu tamamen yok etmiştir. Günümüzde dağılan bir Alevilik olduğundan dolayı kazanım amacıyla öğreti cemlerin yapılmasında sakınca yoktur.

 

Sizin cemlerinizde hangi semahlar yapılır? Sizin cemlerinizde özellikle dönülen semah hangisidir? Bizim cemlerimizde genellikle Kırklar Semahı, Turnalar Semahı ve Erzincan Semahı dönülür. Bazen bazı yöreler semahları dönülmektedir.

 

Semahı en az kaç kişi döner? Cemlerinizde özel semah giysileriniz var mı? Cemlerde en az 12 kişiden az olmamalıdır. Bu sayı bazen de değişebilir. İbadetin şekil ve şemali olmadığı için semahcıların özel bir kıyafeti olamaz.

 

Semahlar yalnız cemlerde mi dönülmeli? Yoksa her yerde semahlar sergilenebilir mi? Her yerde semah dönülmesi semahların değerlerini sizce zedeler mi, yoksa bu kültürün tanıtılmasına katkısı mı olur? Semahlar yalnız cem ayinlerinde yapılabilir, başka her hangi bir nedenle semah yapılmaz. Çünkü dönülen semah semayı manevidir. Bu da Hakk’a yapılan semadır. Pirin buyurduğu gibi, haşa semahımız oyun (oyuncak) değildir, Hakk’a karşı ilahi bir dönüştür.

 

Ceminizde saz dışında alet kullanılır mı? Cemler genellikle sazla yapılmaktadır.

 

ALEVİLİK İLE İLGİLİ SORULAR

Sizce Alevilik nedir? Alevilik ne zaman ve nasıl doğmuştur?

İslam aleminde ayrılık Hz. Muhammet’in ölümü ile vakaa gelen (Hilafet) ve İmamet meselesinden doğmuştur.  Hz. Muhammet sağlığında Hz. Ali’nin halife seçilmesini arzu ettiği halde onun asabı Ali yerine Ebu Bekir’i hilafete seçtiler. Bu hilafet yüzünden Müslümanlar büyük bir grup olarak; Sünni ve Alevi diye, ikiye bölündüler. Tarikatı Muhammet’e aynen kabul edenler (Sünni) Hz. Ali’yi imam ve halife tanıyanlar ise Alevi adı ile anıldılar.

 

Aleviliğin ibadet anlayışı nasıldır? Alevi inançlarına göre her fert temiz doğar. Çocuklar ailelerinin terbiyeleriyle yetiştiklerinden bunlar büyüdükleri zaman nasıf meydanına girmelidirler. Alevilikle üç marifete sahip olmak gerekir; Eline, beline, diline sahip olmaktır. Alevi inancında nefis terbiyesi vardır. Olgun insana yönelme, yani insanı kamile yönelme olgusu vardır.

 

Siz ibadete ne anlam veriyorsunuz? Sizce ibadetin amacı nedir? İbadet insanların ruhunu doyuran Cenab-ı Hakk’a yapılan bir ibadettir. İbadetin büyük amacı ise hakka yakın olmaktır. Güzel ahlak ve güzel insan olmaktır. Kuran’ın buyurduğu gibi “takva” sahibi olmaktır.

 

Rızalık kavramı var. “Kul Hakkı” meselesi Aleviliğin temel ahlak sembollerinden birisini ifade ediyor. Rızalık alınmadan hiçbir işe başlayamayız, Alevilikte. Dedeler rızalığa nasıl bakıyorlar. Rızalığın önemi nedir? Aleviliğin temel esaslarından birisi olan Rızalıktır. Alevi cem ve ibadetlerinde (rızalık) olmadan hiçbir zaman vuku bulamaz. Rızalığın en büyük anlamı ise gönülleri hoş etmektir. Kul hakkı Tanrı hakkından daima ağırdır. Cenab-ı Hak buyuruyor ki, benim haklarımla benim yanıma gelin fakat kul hakkıyla gelmeyin. Kul hakkı Tanrı hakkından ağır olduğu anlaşılmaktadır .

 

Alevi ahlakının kökleşip yayılmasında Alevi dedelerin görevi ne olmuştur? Kimseyi incitmeme felsefesinin dedeler tarafından uygulanması nasıl etkilemiştir Aleviliği? Alevi toplumu 1400 seneden bu yana ezilmektedir. Bu ezilmelere karşın Alevi dedelerinin toplumsal olarak büyük bir rolü olmuştur. Alevi dedeleri Alevi inançlarının ve ahlakının birer ayaklı kütüphanesi oluşturmuşturlar. Aleviliğin kökleşmesin ve bu zamana kadar gelmesini sağlamıştır. Hünkar Pir’in dediği gibi, incinsen de incitme, anlaşıldığı gibi Alevi toplumu erdemliğini ve kişiliğini ve inancını apaçık olarak ortaya koymuştur.

 

Ehlibeyt sevgisinin Alevilikteki ve dedeler üzerindeki etkisi nedir? Ehlibeyt dedeler üzerinde ki en büyük etkisi Cenab-ı Allah insana iki kıymetli emanet bırakmıştır; biri Kur’an, ikincisi Ehlibeyt’tir. Yüce Allah buyurmuştur ki, her kim ki bunlara itibar etmezse benim şefaatimden mahrumdur. Bu sözlerden anlaşılacağı gibi Hz. Muhammet’in veda haccında (Gadır Hum) denen yerde sahabelerine hitap ederken beni seven Ali’yi de sever. Bundan sonra Ali’ye ve aileme itaat ediniz, sözlerini buyurmuştur. Çünkü Alevilikte Ehlibeyt sevgisi Cenab-ı Hakk’tan ve peygamberden gelmektedir.

 

Hz. Ali kimdir? Alevilik için önemi nedir? On İki İmamlar’ın ilkidir ve atasıdır. Peygamber soyun babasıdır. Babası Hz. Muhammet’i büyüten, evlendiren İslam dininin yayılmasında en büyük desteği veren peygamberin manevi babası Abdülmüttalib’in oğlu Ebu Talip Hazretleri’dir. Annesi Hz. Muhammet’in anamdan sonra anamdır, dediği kutlu insan Fatıma Hazretleri’dir. Hz. Ali 21 Mart 599’da dünyaya gelir. Hicretin 23 yıl önce Recep ayının 13 Cuma günü Beytullah’un içinde gündüz vakti dünyaya şeref verir. 19 Ramazan 40 hicri şehit olur. Miladi olarak 24 ocak 611 tarihtir.

 

Ali’yi Hz. Ali yapan özellikleri sizce nelerdir? Siz bir dede olarak Hz. Ali’den nasıl etkilendiniz? Hz. Ali’yi erdemliliği ve alımlığı dört kitabın dördününde kendisinden mevcut olması, ilim ve ledün ilmi üzerinde derin bilgi olması, Allah’ın aslanı olması, evliyaların şahı olması, İslamiyet’in yayılmasında büyük önder olması, hakikatin ve gerçeğin Hz. Ali’de bulunması.

 

Hoca Ahmet Yesevi’nin, Alevilikteki konumu nedir? Hoca Ahmet Yesevi Hazretleri Hünkar Hacı Bekatş-ı Veli’nin feyiz aldığı kişidir. Alevi felsefesi bu doğrultuda Hünkar’a bağlı olduğundan dolayı Alevilik için büyük önem taşır. Çünkü Ahmet Yesevi’nin kurduğu Yesevilik; bir Hakk – Muhammed – Ali ekolüdür.

 

Hacı Bektaşi Veli kimdir? Sizce O Anadolu’ya neler getirmiştir? Alevi-Bektaşi-Mevlevi inancındaki ve düşüncesindeki yeri ve konumu nedir? Anadolu’da kurulan tarikatlardan birisi de Bektaşiliktir. Bu Türk tarikat kurcusu Horasanlı Hacı Bektaş-ı Veli, Hicri 640 ve Miladi 1243 tarihinde Horasan ilinde bulunan Nişabur şehrinde dünyaya gelmiştir. Babası Horasanlı Seyit İbrahim’dir. Annesi ise Nişaburlu Şeyh Ahmed’in kızı (Hatem hatundur). Çocukuğu Nişaburda geçmiştir. Büyüdüğü zaman Türk mutasavvıf Ahmet Yesevi halifelerinde Horasan Şeyh Lokman Parende tasavvuf dersi almıştır. Anadolu’ya Alevi Bektaşiliğin ve Mevleviliği öz Türkçe ve kendi feyziyle okumuştur. Anadolu’ya hümanizmayı getirmiştir ve yaymıştır.

 

Mevlana kimdir? Görüşleri hakkında neler biliyorsunuz? Türklerin kurduğu tarikatlardan birisidir. Bu tarikatı kuran Mevlana Celaleddin Rumi dağı oğlu Sultan Veled’dir. Sultan Veled Mevlevilik tarikatının edep erkanına müfbah ve bin bir gün çile ve sonradan hücrenişin olarak Mevlevi dedesi olmak usullerine vesçir tarikat kardeşlerini kurmuştur. Uzun yıllar Mesnevi okutup Mevlevi tarikatı saliklerine anlatmıştır. Hz. Mevlana’nan altı mesnevisine bedel kendiside üç cilt Mesnevi yazmıştır. Bu eser (İbtidaname, İntibaname, Rebabname) ibarettir.  Yine Hz. Pir’in (Divanı kabri) mükabil kendilerde büyük bir divan meydana getirmiştir.

 

Mevlevilikteki temel ibadet sembolleri nelerdir? Mevlevilikte sülüle etmek için bir takım merasimler mevcuttur. Mevlevi dergahın Şeyhine (Çelebi) adı verilmektedir. Çelebiler Hz. Mevlana soyundan gelmektedir. Çelebiler Konya’da Mevlana dergahında postneşinlerdir.

 

Mevlana’nın “ne olursan ol yine gel” sözündeki felsefe nedir? Mevlana ne olursan ol yine gel, demek istediği anlam; Benim dergahıma ne kadar gelirsen gel yeter ki insanı kamil olmadıktan sonra.

 

Sücaettin Veli, Abdal Musa, Geyikli Baba, Hamza Baba, Kızıldeli, Karacaahmet, Şahkulu, Akbaba gibi kişilerin Alevilikteki yeri ve önemi nedir? Bu şahıslar Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli Hazretleri’nin hizmetini alan ve Anadolu Alevi, Türklüğüne hizmet etmiş kişilerdir.

 

Evliyalar, erenler kimlerdir? Alevilikteki makamları neresidir? Evliyalar Anadolu’da yaşayan zatlardır. Erenler Horasan’dan gelmedir ve yaşayan insanlardır.

 

Kerbela, Matem, Muharrem orucunun sizce manası nedir? Kerbela matemi Hz. Muhammet’in ve Hz. Ali evlatlarına yapılan zulüm ve hakarettir. Kerbela olayı en büyük özelliği İmam Hüseyin’in vermiş olduğu hak ve batıl savaşı olmuştur. Kerbela’da şehit düşen Ehlibeyt çekmiş olduğu ızdırap orucun anlamı ise manevi olarak kendinde bulmak.

 

Bu orucu ne zaman tutuyorsunuz? Kurban bayramından 20 gün sonra tutmaktayım.

 

Tüm Türkiye’de Muharrem orucunun aynı tarihte tutulması mümkün değil mi? Eğer dedelerin çoğunluğu belirli bir tarih belirlerse siz buna katılır mısınız? Tüm Türkiye Muharrem orucunu aynı tarihte tutulması mümkün olması daha iyi olur. Dedeler belli bir tarihi koyarsa buna katılırım.

 

Hızır ve İlyas kimlerdir, Hıdırellez nedir? Hızır Aleyhselam Hz. Musa zamanında yaşamış, Abu Hayat yani ölümsüzlük suyunu içerek ölümsüzlüğe ermiş kişidir. Tanrı tarafında “İlmi Ledün” yani Hakikat İlmi verilerek Hz. Musa’yı eğitmiştir. İlyas ise oda Abı Hayat suyunu içmiştir. Hızır karaya,  İlyas ise denizlere bakar, ikisi kardeştir. Hıdırellez bu iki zatın abı hayat suyunun içtiği gündür. Peygamber ile buluştuğu 5 Mayısı 6 Mayısa bağlayan gecedir.

 

Hızır orucu tutuyor musunuz? Ne zaman tutuyorsunuz? Hızır orucu tutuyorum. Şubat 13-14-15 günlerinde tutmaktayım. Zaten bu oruç bu tarihlerde tutulur, tutulmalıdır.

 

Hızır orucu için de belli bir tarih belirlenemez mi? Siz bu belirlenen tarihe katılabilir misiniz? Belirlenirse katılır kabul ederim.

 

Nevruz ne demektir? Nevruz tüm dünyada tek bir günde kutlanamaz mı? Tarih sizce hangisidir? Anadolu’da 21 Mart günün Hz. Ali’nin doğum günü olarak kutlarız, tek bir günde kutlanır.

 

Alevilikte ramazan orucu var mıdır? Ramazan orucu tutuyor musunuz? Alevilikte Ramazan orucu yoktur. Ramazan orucu tutmuyorum.

 

Birçok yerde Alevi cem evlerinin açılmasını nasıl yorumluyorsunuz? Alevi cem evlerin bir çok yerde açılmasına daima taraftarım. Aleviliğin toplanmasın ve birbirine kenetlenmesi lazım.

 

Sizce ideal bir cem evi yönetimi nasıl olmalıdır? Bence ideal bir cem evi; Alevi kültürüyle, dini kültürüyle, felsefesiyle bir özdeyiş içinde olmalıdır.

 

Daha önceki dönemlerde Aleviliğin/Alevilerin sorunları nelerdi? Daha önce de Aleviliğin sorunlarında ibadetlerin rahat bir şekilde yapılmaması ve devlet tarafından destek verilmesi.

 

Bugün Aleviliğin/Alevilerin sorunları nelerdir? Varsa bu sorunlar nasıl giderilebilir? Alevi sorunları şu değişen dünyada ve ülkemizde bazı zorluklarla karşı karşıyadır. Yeni doğan nesillerimize Aleviliğin ne olduğunu dini ve inancın ne şekil olduğunu anlatılmadı. Devlet içerisinde yer almalıdır. Kültür Bakanlığı’nda Aleviliği temsil eden kuruların olması şart.

 

Atatürk kimdir, siz O’na nasıl bakıyorsunuz? Atatürk T.C. kuran ve din ve devlet işlerini ayıran, karanlıklara ışık saçan, kurtarıcı bir Türk kahramanıdır.

 

Alevilerle Sünniler kaynaşmasında sorun var mı? Bu kaynaşmayı nasıl sağlayabiliriz? Bu konuda dedelere sizce ne gibi görevler düşüyor? Alevi Sünni kaynaşmasında en büyük sorun çıkar çatışması ortaya koyan kişilerdir. Tüm insanlar birbirimizin kardeştir. Hünkar’ın buyurduğu gibi, yetmiş iki millet bizdendir.

 

Alevi veya Sünni gençlere Aleviliği daha iyi anlatabilmek için neler yapılabilir? Fikir ve düşüncelerimizi daha iyi anlatmak, bunları tatbiki olarak uygulamak, gençleri kucaklamak, ayrım yapmadan hepsine doğruları aktarmak gerekir.

 

Halk ozanları sizce kimlerdir? Halk ozanlarının Aleviliğe katkıları neler olmuştur? Halk ozanlarıyla dedeler arasındaki ilişkilerin geliştirilebilmesi için neler yapılabilir? Halk ozanları halkın gerçek özüdür. Onlara gerçekten yardımcı ve destek vermek lazım. Ozanlar bu kültürün ayrılmaz parçalarıdır. Dedelerle ozanlar arasında birlik sağlanmalıdır.

 

Söyleşi; 2000, İstanbul

Yorum ekle


Güvenlik kodu
Yenile